Biała odwaga

 Biała odwaga to specyficzny film, mówiący o trudnym temacie. „Goralenvolk” to niełatwy rozdział w polskiej historii, bo dotyczy decyzji części podhalańskich górali, którzy zdecydowali się współpracować z niemieckim okupantem podczas II wojny światowej. Nie jest tradycyjną opowieścią historyczną, ale raczej pewnego rodzaju poetycką przypowieścią, wzorowaną na antycznych tragediach. Scenarzyści nie sięgają po prawdziwe postaci, ale stwarzają niejako własny „mit” na temat tego, skąd wzięło się góralenvolk. Ów mit tylko częściowo pokrywa się z faktami historycznymi, choć w jakimś sensie je syntetyzuje.

Chociaż film Koszałki może budzić kontrowersje właśnie z powodu luźnego podejścia do faktów historycznych i wybiórczego ukazywania zróżnicowanych postaw górali, to na pewno wzbogaci znajomość problematyki historycznej wśród uczniów. Temat, o którym mowa, jest przemilczany w naszym kraju, tym większa wartość filmu, który prezentuje go z taktem, za pośrednictwem bohaterów budzących autentyczną sympatię i szacunek. Zyskujemy tym samym piękną wypowiedź na temat dylematów moralnych, a nie filmowy “donos” piętnujący określoną grupę społeczną.

Postaci, mimo iż nieco schematyczne, są na tyle dobrze zarysowane, że widz będzie im kibicował, współczuł, potępiał, próbował zrozumieć. Jest to przede wszystkim zasługa dobrze oddanych napięć między trójką głównych aktorów: Filipem Pławiakiem, Sandrą Drzymalską, Julianem Świeżewskim.

Niewątpliwie warto pokazać film uczniom szkół średnich, ale koniecznie trzeba wyjaśnić kontekst, opowiedzieć, co jest prawdą, a co fikcją i na tej bazie porozmawiać o dylematach z czasów okupacji, ale też o tym, jak można opowiadać o wydarzeniach historycznych w widowiskach filmowych. Ciekawą do poruszenia może być również generalnie kwestia prawdy historycznej oraz potrzeby weryfikowania informacji, które znajdują odzwierciedlenie w filmach fabularnych.

Trzeba zaznaczyć, że ten zakorzeniony mocno w kontekście historycznym film dotyczy tak naprawdę wyborów życiowych i wartości, jakie za nimi stoją. Jest uniwersalną opowieścią o tragicznych dylematach, gdy prywatne porachunki nieszczęśliwie plotą się z dramatycznymi realiami historycznymi.

Postacie braci mogą być wykorzystane jako punkty odniesienia do rozmowy o tym, co nas popycha w stronę określonych zachowań. A całość jest opowieścią o wyborach, jakie w obliczu zagrożenia i śmierci podejmują ludzie oraz o tym, iż czasem wybory te stawiają rodzinę po przeciwnych stronach. Pragnienia, miłość, chęć życia po swojemu, młodość zostały tu przeciwstawione przywiązaniu do tradycji i szacunkowi wobec zdania starszych.

Wielką wartością jest wizualne piękno filmu. Doświadczenie i wrażliwość operatorska twórcy dała nam obraz cieszący oko i serce. Jeszcze nigdy w polskim kinie Tatry nie prezentowały się tak imponująco. Góry w Białej odwadze swoim majestatem i potęgą budzą prawdziwy respekt. Sprawnie sfilmowane z użyciem tradycyjnych kamer i dronów, prezentują się zarówno jako wielkie wyzwanie, jak i śmiertelne zagrożenie. To bardzo cenny aspekt filmu, biorąc pod uwagę niefrasobliwe zachowania górskie wielu współczesnych turystów.

Atutem są także sceny obrazujące podhalańskie tradycje, Kraków, elementy kultury góralskiej i jej wykorzystanie w sztuce międzywojennej - więc można go omawiać pod tym kątem na plastyce czy muzyce.

Reasumując, jest to film potrzebny, bo dotyczący takich aspektów polskiej historii, które są mało znane, a dla niektórych kontrowersyjne. Wymagający w związku z tym dobrego merytorycznego wprowadzenia i rozmowy po seansie. Do wykorzystania nie tylko na historii czy wiedzy o społeczeństwie, ale i na lekcjach z wychowawcą i etyce oraz plastyce czy muzyce. Dotyczący relacji w rodzinie, we wspólnocie regionalnej czy kulturowej, pokazujący tradycje i różne aspekty tożsamości etnicznej czy narodowej. Dotykający trudnych tematów, jednocześnie podkreślający tragizm losów jednostek i społeczności. Chociaż czasem operuje stereotypami i skrótami, to może być punktem wyjścia do dyskusji na różne tematy. 

Warto zestawić Białą odwagę z Filipem w reż. Michała Kwiecińskiego, by porozmawiać z młodzieżą o jednostce uwikłanej w historię oraz postawach w obliczu zagrożenia życia.

Film oceniało 5. ekspertów ZEF. Eksperci rekomendujący film: Iwona Bartnicka, Karolina Giedrys-Majkut, Elżbieta Piotrowicz, Karol Szafraniec